Yöneylem Araştırması(G261)
| Ders Kodu | Dersin Adı | Yarıyıl | Teori | Uygulama | Lab | Kredisi | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| G261 | Yöneylem Araştırması | 3 | 3 | 0 | 0 | 3 | 5 |
| Ön Koşul | |
| Derse Kabul Koşulları |
| Dersin Dili | Türkçe |
| Türü | Zorunlu |
| Dersin Düzeyi | Lisans |
| Dersi Veren(ler) | Orhan FEYZİOĞLU ofeyzioglu@gsu.edu.tr (Email) |
| Dersin Yardımcıları | |
| Dersin Amacı | Bu ders, işletme lisans öğrencilerine nicel düşünme ve karar verme yetkinliği kazandırmayı, hazır modelleri ezberlemekten çok modelleme sürecini Excel üzerinden öğretmeyi hedefler. Öğrenciler, karar değişkeni-amaç fonksiyonu-kısıtlar çerçevesinde doğrusal programlama (LP) modelleri kurar, Excel Solver ile çözer ve duyarlılık analizleri yapar. Ders, ağ modelleri (örn. en kısa yol, taşıma–atama) ve özel amaçlı algoritmaların pratikliğini tanıtır, 0-1 ve tamsayılı karar gerektiren sermaye bütçeleme gibi uygulamalara giriş yapar. Ayrıca doğrusal olmayan ilişkilerin nasıl tanınacağına dair temel farkındalık kazandırılır. Son olarak, iyi bir modelin basitlik-karmaşıklık dengesi ve doğrulama ilkeleri sistematik biçimde ele alınır. Böylece öğrenciler, gerçekçi iş problemlerini uygun veriyle soyutlayıp çözülebilir modellere dönüştürme, sonuçları test etme ve yönetici diliyle iletişim kurma yetkinliği kazanır. |
| İçerik | Ders, elektronik tablo tabanlı eniyilemenin ortak bileşenleri olan karar değişkenleri, amaç ve kısıtların sistematik biçimde tanıtılmasıyla başlar; bu kavramların Excel’deki karşılıkları üzerinden model kurma - çözme adımları gösterilir. Öğrenciler, Excel Çözücü ile doğrusal eniyileme modellerini kurup çözer; uygulamalar işgücü çizelgelemeden envantere, reklam mecrası seçiminden nakit yönetimi, araç rotalama ve rafineri harmanlamaya uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar. Çözüm sonuçlarının duyarlık analizi için Çözücü çıktıları ve SolverTable kullanımı vurgulanır; özellikle tamsayılı modellerde ayarların çözüm kalitesi üzerindeki etkisi örneklenir. Ağ modelleri kapsamında en kısa yol, taşıma ve atama gibi problemler ele alınır. En kısa yolun bir ağ akış modelinin özel hali olduğu ve akış denge kısıtları yazılarak çözüldüğü gösterilir. Tamsayılı eniyileme başlığı altında yatırım seçimi gibi problemler 0-1 değişkenlerle modellenir, tamsayılı eniyileme ile LP gevşetmesi ilişkisi tartışılır. Doğrusal olmayan eniyileme bölümünde fiyat-talep ilişkisi kurularak gelir en çoklaması, en küçük kareler yöntemi ile eğri uydurma ve portföy risk-getiri modelleri gösterilir. Yerel-küresel en iyi ayrımı ve Çözücü’nün çok sayıda başlama noktası ile çalıştırılmasının mantığı ele alınır. Derste genel yaklaşım, modelleme sürecine odaklı düşünme ve çıktıları yönetsel dille ifade edebilme yetkinliklerini geliştirmeye yöneliktir. |
| Dersin Öğrenme Çıktıları |
Bu dersi başarıyla tamamlayan öğrenci: 1. Eniyileme problemlerinin temel unsurlarını (karar değişkenleri, amaç fonksiyonu, kısıtlar) açıklar ve bir işletme problemini bu çerçevede doğrusal programlama (LP) modeli olarak formüle eder. 2. E-tabloda karar değişkeni hücreleri, amaç hücresi ve kısıtların hücresel karşılıklarını kurar; Excel’in Solver eklentisiyle LP modellerini çözer ve sonuçları yorumlar. 3. Bağlayıcı - bağlayıcı olmayan kısıtları ayırt eder; Çözücünün Duyarlık Raporu ve SolverTable çıktılarıyla parametre değişimlerinin en iyi çözüme etkisini değerlendirir. 4. Taşıma - atama - en kısa yol gibi problemleri ağ akışı çerçevesinde kurar ve ağ gösteriminin modellemeyi/çözümü kolaylaştırdığını tartışır. 5. 0-1 ve tamsayılı değişkenlerle seçim türü problemleri modelleyip Çözücü’de çözer; Tamsayılı Eniyileme ayarının optimal çözüme etkisini değerlendirir. 6. Doğrusal olmayan eniyilemede içbükeylik koşullarını kullanarak Çözücü’nün küresel en iyiyi bulmasının garantilendiği durumları belirtir; koşullar sağlanmadığında farklı başlangıç değerleriyle çözüm stratejisini uygular. |
| Öğretim Yöntemleri | Anlatım + Gösterip Yaptırma, Problem Çözme, Proje Tabanlı Öğrenme, Tartışma ve Beyin Fırtınası, İşbirliğine Dayalı Öğrenme, Vaka Analizi, E-öğrenme / Özyönetimli Öğrenme. |
| Kaynaklar |
1. Winston, W. L., & Albright, S. C. (2018). Practical management science (6th ed.). Cengage Learning. 2. Ragsdale, C. T. (2021). Spreadsheet modeling & decision analysis: A practical introduction to business analytics (9th ed.). Cengage Learning. 3. Singla, V. (2021). Operations research using Excel: A case study approach. CRC Press. |
Teori Konu Başlıkları
| Hafta | Konu Başlıkları |
|---|---|
| 1 | Doğrusal programlamaya giriş ve grafik çözüm yöntemi |
| 2 | Doğrusal programlamaya ilişkin örnek problemler |
| 3 | Doğrusal programlamaya ilişkin örnek problemler |
| 4 | Simpleks yöntemi |
| 5 | Simpleks yöntemi |
| 6 | İki aşamalı simpleks yöntemi |
| 7 | Simpleks yönteminde özel durumlar |
| 8 | Simpleks yönteminde özel durumlar |
| 9 | Ara Sınav |
| 10 | Duyarlılık analizi |
| 11 | Duyarlılık analizi |
| 12 | Atama problemi ve macar algoritması |
| 13 | Taşımacılık problemi ve taşıma simpleks algoritması |
| 14 | Taşımacılık problemi ve taşıma simpleks algoritması |
Uygulama Konu Başlıkları
| Hafta | Konu Başlıkları |
|---|
Başarı Notuna Etki Oranları
| Sayı | Katkı Payı | |
|---|---|---|
| Yarıyıl içi çalışmaların başarı notuna katkısı | 5 | 55 |
| Yarıyıl sonu çalışmaların başarı notuna katkısı | 1 | 45 |
| Toplam | 6 | 100 |
Yarıyıl İçi Çalışmaları
| Sayı | Katkı Payı | |
|---|---|---|
| Ödevler | 0 | 0 |
| Sunum | 0 | 0 |
| Arasınavlar (Hazırlık Süresi Dahil) | 2 | 40 |
| Proje | 0 | 0 |
| Laboratuar | 0 | 0 |
| Diğer Uygulamalar | 0 | 0 |
| Kısa Sınavlar | 3 | 15 |
| Dönem Ödevi / Projesi | 0 | 0 |
| Portfolyo Çalışmaları | 0 | 0 |
| Raporlar | 0 | 0 |
| Öğrenme Günlükleri | 0 | 0 |
| Bitirme Tezi/Projesi | 0 | 0 |
| Seminer | 0 | 0 |
| Diğer | 0 | 0 |
| Toplam | 5 | 55 |
| Numara | Program Yeterlilikleri | Puan | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 1 | İşletmelerin üretim yönetimi ve pazarlama, yönetim, muhasebe ve finans fonksiyonlarına ilişkin ileri düzeyde bilgi birikimi; bu bilgi birikimini uygulama becerisi. | X | ||||
| 2 | İş hayatı ile ilgili hukuk, ekonomi, sosyoloji, psikoloji, sosyal psikoloji ve sayısal yöntemler gibi bilimsel alanlar hakkında temel kavramsal bilgi birikimi. | X | ||||
| 3 | Takımlarda etkin bir biçimde çalışma becerisi; alanına ilişkin sahip olduğu bilgileri ekip arkadaşlarına aktarma becerisi. | |||||
| 4 | Alanına ilişkin sahip olduğu bilgileri kullanarak elindeki verileri analiz etme, yorumlama, karşılaşılan sorunları tanımlama ve bunlara uygun çözüm önerileri getirme, gerektiğinde bilimsel bir şekilde bu önerileri savunma becerisi. | X | ||||
| 5 | Pazar ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak ve riskleri hesaplayarak görev aldığı işletme veya kurumun amaç ve hedeflerini belirleme yetkinliği; girişimcilikte bulunma ve bir işletmeyi kurup yönetme becerisi. | |||||
| 6 | Mesleki bilgi ve becerisini sürekli güncelleme bilinci; değişime ve yeniliğe uyum sağlama becerisi; sahip olduğu bilgileri eleştirel olarak değerlendirme becerisi. | X | ||||
| 7 | İş hayatı için gerekli bilgi-iletişim teknolojileri hakkında temel bilgi; temel ofis programlarını ileri düzeyde kullanma becerisi; verileri bilgisayar ortamında işleme ve raporlama becerisi. | X | ||||
| 8 | İngilizce ve Fransızca dillerinde, alanındaki güncel bilgileri izleme ve paydaşlarla yazılı ve sözlü iletişim kurma becerisi. | |||||
| 9 | Rekabet ve pazar dinamiklerini, örgütsel ve küresel faktörleri ve bilimsel yöntemleri göz önünde bulundurarak araştırma ve çalışmalar yapma becerisi; projelere katkı sağlama, projelerde sorumluluk üstlenme, yenilikçi ve etkin kararlar alma yetkinliği. | X | ||||
| 10 | Diğer sosyal bilimler alanları ile de ilişki kurarak yönetsel sorunlara yaratıcı çözümler üretecek stratejiler geliştirme ve sorumluluk alma becerisi. | X | ||||
| 11 | İş hayatında etik değerler çerçevesinde karar alma ve hareket etme bilinci. | X | ||||
| 12 | Alan uygulamalarının evrensel ve toplumsal boyutlardaki etkileri (sosyal hakların evrenselliği, sosyal adalet, kültürel değerler, çevre sorunları, sürdürülebilirlik, vb.) ve hukuksal sonuçları konusunda farkındalık. | |||||
| Etkinlikler | Sayı | Süre | Toplam İş Yükü |
|---|---|---|---|
| Ders Süresi | 12 | 3 | 36 |
| Sınıf Dışı Çalışma Süresi | 14 | 2 | 28 |
| Arasınavlar (Hazırlık Süresi Dahil) | 2 | 10 | 20 |
| Yarıyıl Sonu Sınavı (Hazırlık Süresi Dahil) | 1 | 15 | 15 |
| Kısa Sınavlar | 3 | 5 | 15 |
| Toplam İş Yükü | 114 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 | 4.56 | ||
| Dersin AKTS Kredisi | 5 | ||